Όπως δημοσιεύτηκε στο IATRONET

Χαρά Μαθιοπούλου BSc MMedSc, Μοριακή Βιολόγος με εξειδίκευση στην Ανθρώπινη Αναπαραγωγή

α βλαστικά κύτταρα είναι αρχέγονα, αδιαφοροποίητα κύτταρα του οργανισμού, τα οποία βρίσκονται στο μυελό των οστών, στο αίμα του ομφάλιου λώρου και του πλακούντα, στον ιστό του ομφάλιου λώρου και του πλακούντα, στο περιφερικό αίμα των ενηλίκων καθώς και σε άλλους ιστούς του σώματος. Τα βλαστικά κύτταρα είναι τα προγονικά κύτταρα από τα οποία προέρχονται όλα τα διαφορετικά είδη των κυττάρων του αίματος και άλλων ιστών και οργάνων του σώματος όπως τα οστά, οι μύες, η καρδιά, το συκώτι, τα νεφρά, τα νεύρα, τα μάτια, το δέρμα, κ.λπ..

Λόγω της μοναδικής τους αυτής ιδιότητας, τα βλαστικά κύτταρα πάνω από μια δεκαετία τώρα, χρησιμοποιούνται με επιτυχία στη θεραπεία πολύ σοβαρών ασθενειών και συνδρόμων, πάνω από 70, κυρίως του αίματος, όπως οξείες και χρόνιες λευχαιμίες, αναιμίες, λεμφώματα, μυέλωμα κα. Η θεραπευτική τους δράση όμως δεν περιορίζεται μονάχα εδώ. Ολοένα και περισσότερες ασθένειες σπάνιες γενετικά, αυτοάνοσες όπως ο λύκος ή νευροεκφυλιστικές όπως η νόσος Alzheimer ή Parkinson, προσεγγίζονται θεραπευτικά με βλαστικά κύτταρα.

Αυτή τη στιγμή, σε μεγάλα επιστημονικά κέντρα σε παγκόσμιο επίπεδο, ερευνητές προερχόμενοι από διαφορετικούς ιατρικούς τομείς, έχοντας πια αποκτήσει μεγάλη εμπειρία από τη χρήση των βλαστικών κυττάρων στις ασθένειες που ανέφερα παραπάνω, επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους όσον αφορά τη χρήση βλαστικών κυττάρων και “δημιουργούν” ένα νέο τομέα της ιατρικής: την αναγεννητική ιατρική.

Χρησιμοποιώντας βλαστικά κύτταρα του ίδιου του ατόμου, με τη μοναδική ικανότητα που αυτά έχουν να εξελίσσονται σε πολλούς διαφορετικούς τύπους ιστών, επιτυχγάνουν την αποκατάσταση ιστών και οργάνων που έχουν υποστεί βλάβη για διαφορετικούς λόγους.

Ο ίδιος δηλαδή οργανισμός παράγει τα απαραίτητα “όπλα” ώστε να καταπολεμήσει μια ασθένεια που προκύπτει ως αποτέλεσμα τραυματισμού, δυσλειτουργίας, ή είναι γενετικά καθορισμένη. Μερικές από τις πιο προηγμένες κλινικές δοκιμές μέχρι τώρα περιλαμβάνουν τη θεραπεία της συμφορητικής καρδιακής νόσου αλλά και την αναδημιουργία μυών σε ανθρώπους μετά από τραυματισμό. Οι νέες αυτές εξελίξεις συμβαίνουν τόσο γρήγορα που η αναγεννητική ιατρική, αποτελεί ένα από τα πλέον αναπτυσσόμενα πεδία της ιατρικής του μέλλοντος.

Πολλά από τα βλαστικά κύτταρα υπό μελέτη αναφέρονται ως “πολυδύναμα”, που σημαίνει ότι μπορούν να οδηγήσουν σε οποιονδήποτε από τους τύπους κυττάρων στο σώμα. Τέτοια βλαστικά κύτταρα είναι τα βλαστικά κύτταρα που βρίσκονται στο αίμα και τον ιστό του ομφάλιου λώρου. Άλλα βλαστικά κύτταρα, όπως αυτά που βρίσκονται στο σώμα των ενηλίκων, διατηρούν μονάχα μέρος της ικανότητάς τους για διαφοροποίηση, δηλαδή μπορούν να εξελιχθούν σε έναν περιορισμένο αριθμό διαφορετικών τύπων ιστών. Για το λόγο αυτό και τα βλαστικά κύτταρα από το αίμα και τον ιστό του ομφαλίου λώρου έχουν συγκριτικό πλεονέκτημα.

Μία από τις πιο κοινές θεραπείες με βλαστικά κύτταρα, περιλαμβάνει μια διαδικασία που εξάγει λίγα βλαστικά κύτταρα από το σώμα ενός ατόμου και στη συνέχεια τα πολλαπλασιάζει σε μεγάλες ποσότητες στο εργαστήριο, αυτό που οι επιστήμονες αναφέρουν ως επέκταση του αριθμού των βλαστικών κυττάρων. Μόλις παραχθεί ένας επαρκής αριθμός βλαστικών κυττάρων με τον τρόπο αυτό, οι ερευνητές εγχύουν τα βλαστικά κύτταρα πίσω στον ασθενή.

Μάλιστα, πολύ πρόσφατα, έγινε μία ιδιαίτερα σημαντική ανακοίνωση σχετικά με τη χρήση των βλαστικών κυττάρων του ομφαλίου λώρου, που θα μπορούσε να σημαίνει πολύ περισσότερες επιλογές όσον αφορά τη χρήση τους. Σύμφωνα λοιπόν με νέα μελέτη που μόλις δημοσιεύτηκε στο έγκριτο περιοδικό SCIENCE, ένα νέο μόριο, το UM171 φαίνεται να μπορεί να αυξήσει τον αριθμό των βλαστικών κυττάρων από το αποθηκευμένο αίμα του ομφάλιου λώρου. Τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής φαίνεται να ανοίγουν νέους δρόμους όσον αφορά την αντιμετώπιση διαφόρων ασθενειών με τη χρήση των μοναδικών σε ιδιότητες βλαστικών κυττάρων του ομφαλίου λώρου.

Γιατί λοιπόν υπάρχει τόσος ενθουσιασμός σχετικά με την αναγεννητική ιατρική;

Μέχρι σήμερα, αυτό που αποκαλούσαμε θεραπεία στην ιατρική, περιλάμβανε τη χρήση φαρμάκων, πολλές φορές πολύ ισχυρών, ή αντικαταστάσεις. Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα οι παθήσεις της καρδιάς, όπως κατεστραμένες βαλβίδες. Εάν η βαλβίδα της καρδιάς δεν λειτουργεί, χορηγούνται φάρμακα και πραγματοποιείται χειρουργική αντικατάστασή της από μία άλλη βαλβίδα, πχ μεταλλική ή από έναν χοίρο. Με την επανάσταση όμως στην αναγεννητική ιατρική, η θεραπεία προέρχεται από τον ίδιο τον οργανισμό, χρησιμοποιώντας τα δικά του κύτταρα προκειμένου να έχουμε αποκατάσταση της βλάβης. Η ελπίδα είναι ότι με την αναγέννηση του ιστού δημιουργούνται όλες οι απαραίτητες προυποθέσεις για την αποκατάσταση της φυσιολογικής λειτουργίας με τρόπο απόλυτα φυσικό και συμβατό με τον οργανισμό.

Η έρευνα και καινοτομία στην αναγεννητική ιατρική προχωράει με αρκετά γρήγορους ρυθμούς. Και όχι μόνο σε επίπεδο θεωρητικό αλλά και εφαρμογής στην καθημερινή κλινική πράξη. Αυτό είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό αν αναλογιστεί κανείς τι έχει να συγκρίνει όσον αφορά τις θεραπευτικές επιλογές που υπάρχουν: από τη μια πλευρά έχουμε φάρμακα για τα οποία απαιτείται ένα χρονικό διάστημα τουλάχιστον 10 ετών και πάνω προτού μπορέσουν να χρησιμοποιηθούν με ασφάλεια για τη θεραπεία διαφόρων νοσημάτων. Από την άλλη, παρά το μικρό αναλογικά χρονικό διάστημα της χρήσης βλαστικών κυττάρων για θεραπευτική χρήση, μετράμε ήδη ένα πολύ σημαντικό αριθμό κλινικών δοκιμών.

Φαίνεται λοιπόν καθαρά πως είναι διάχυτη η αισιοδοξία στην επιστημονική κοινότητα για τις πολλαπλές χρήσεις των βλαστικών κυττάρων στο μέλλον και μάλιστα σε ένα μεγάλο αριθμό παθήσεων, όπως είναι οι εξής:

• Νοσήματα της καρδιάς και των αγγείων
• Νόσος Parkinson
• Νόσος Alzheimer
• Μυϊκές διαταραχές
• Σακχαρώδης διαβήτης
• Κακοήθεις όγκοι
• Εγκεφαλικά επεισόδια
• Βλάβες του νωτιαίου σωλήνα
• Σκλήρυνση κατά πλάκας
• Νόσο του Crohn
• Οφθαλμολογικές παθήσεις

Σίγουρα έχουμε πολλές προκλήσεις μπροστά μας, αλλά οι ερευνητές, οι κλινικοί γιατροί, οι διάφορες ρυθμιστικές αρχές καθώς και το νοσηλευτικό προσωπικό, όλοι πλέον είναι σε θέση να αναγνωρίσουν το τεράστιο δυναμικό του πρωτοεμφανιζόμενου αυτού τομέα της αναγεννητικής ιατρικής. Και όλοι ανεξαιρέτως επιθυμούν να παρέχουν θεραπευτικές λύσεις με επίκεντρο πάντα τον ασθενή. Ελπίζω ότι μπορούμε να προσβλέπουμε σε πολλά χρόνια πρωτοποριακής έρευνας με τεράστια δύναμη όσον αφορά και κλινικές δοκιμές και μέσα στα επόμενα χρόνια να είμαστε σε θέση να παρέχουμε ακόμα περισσότερες λύσεις σε προβλήματα υγείας που έως σήμερα οι δυνατότητες μας για την αποτελεσματική αντιμετώπιση τους ήταν περιορισμένες.